چالش های توسعه در صنعت نفت ایران
«گزیده مقالات مطبوعات»
۱۳۷۹/۱۰/۰۶
ایجاد درآمد وتشکیل سرمایه برای حل مشکلات اقتصادی کشور، اولویت بدون جایگزینی است. فرضاً در مورد حل معضل بیکاری، اگر تصمیم گیران اقتصادی بنا داشته باشند که تعداد بیکاران کشور در دهه آینده رو به فزونی نگذارد، می باید 50 درصد به ظرفیت های اقتصادی موجود بیفزایند، ضمن این که توان اقتصادی موجود درکشورمان، حاصل اجرای برنامه های توسعه در مدت قریب به نیم قرن می باشد. پس ایجاد درآمد و تشکیل سرمایه برای ظرفیت سازی و جذب بیکاران، اولویت بدون جانشینی در جمهوری اسلامی است واز دیدگاه برخی کارشناسان برای انباشت سرمایه لازم، در کوتاه و میان مدت، هیچ راهی جز سرمایه گذاری در صنعت نفت به منظور صادرات نفت خام و پالایش آن برای مصرف داخلی فرآورده ها و پتروشیمی و صادرات آن وجود ندارد.
حال، این کتاب طی مقالات متعددی که در مطبوعات به چاپ رسیده، برای حل معضلات اقتصادی کشور فرضیه ای را به محک آزمایش می گذارد،که عبارتست از: ایران برای توسعه اقتصادی بیشتر نیازمند ثروت و سرمایه است و یکی از مهم ترین راه های دستیابی به آن سرمایه گذاری در صنعت نفت است.
فهرست:
سرمایه گذاری
قراردادها
بازار جهانی نفت و اوپک
درآمدهای نفتی
فرآورده و قیمت داخلی
سوخت های تمیز و گاز
امنیت و منافع ملی
تاریخ صنعت نفت
شرح :
این مجموعه با عنوان (چالش های توسعه در صنعت نفت ایران) مقالاتی است که در روزنامه های ایران، همشهری، جهان اقتصاد و اخبار اقتصاد در فاصله آبان ماه 1378 تا مرداد ماه 1379 درج شده و به موضوعات صنعت نفت از دیدگاه های مختلف پرداخته که عنوان (سرمایه گذاری)، به عنوان بخش اول کتاب به چشم می خورد. در این بخش آمده؛ برای تشکیل سرمایه مورد نیاز کشور در کوتاه مدت و میان مدت هیچ راهی جز سرمایه گذاری در صنعت نفت به منظور صادرات نفت خام و پالایش نفت خام برای مصرف داخلی فرآورده ها و پتروشیمی و صادرات آن وجود ندارد و یکی از غنی ترین و اصلی ترین منبع قابل اعتماد و اتکا در توسعه صنعتی و اقتصادی منابع غنی نفت و گاز است. ایران کشوری است که از لحاظ منابع گازی دومین منابع گازی و پنجمین منابع نفتی جهان را در اختیار دارد. سیاست گذاری نفتی کشورهای نفت خیز به واقع بخش عمده از سیاست گذاری ملی این کشورها را تشکیل می دهد. در این کشورها برنامه ریزی مستقیم یا غیرمستقیم متأثر از سیاست های نفتی می باشد که همین امر توجه به فرآورده های نفتی را دو چندان می کند.
بخش دوم کتاب که با عنوان (قراردادها) مشخص می شود به ساختار قراردادهای اکتشاف و تولید در صنعت نفت مثل قراردادهای بیع متقابل و دیگر قراردادهای توسعه میدان های نفت و گاز می پردازد و سپس نگاهی به ویژگی های امتیازات و قراردادهای نفتی ایران تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی اشاره کرده و بازنگری در چارچوب قانونی عقد قراردادهای سرمایه گذاری خارجی را ضروری می داند. در این رابطه قراردادهای بیع متقابل در مجلس ششم را نیز بررسی می کند.
بخش(بازارجهانی نفت و اوپک)
تحولات جاری بازار جهانی نفت تحلیل شده و پس از بررسی جایگاه و موقعیت اوپک در این بازار، عواملی که موجب خدشه پذیری اعتبار اوپک می شود اشاره می گردد و در این راستا به افزایش ظرفیت تولید اوپک وکمپانی های سرمایه گذاری نفتی تأکید شود.
نویسنده حضور فعال عراق در بازار نفت را عاملی محدودکننده قیمت نفت می داند و پس از بررسی تحریم های جهانی انرژی، چشم انداز ظرفیت تولید و جایگاه ایران در اوپک را بررسی می نماید.
بخش(درآمدهای نفتی)
اثرات ضد تورمی درآمدهای نفتی بررسی می شود و سعی شده پاسخی برای این سؤال یافت شودکه آیا نوسانات درآمدهای نفتی تأثیری در کاهش نرخ تورم دارد؟ واگر دارد چگونه از درآمدهای نفتی درجهت کاهش نرخ تورم استفاده می شود؟ پس از آن به ارتباط درآمدهای نفتی و رتبه ریسک ملی ایران پرداخته می شود . سپس به طرح صندوق ذخیره ارزی و حساب ذخیره ای درآمد نفت خام در لایحه برنامه سوم و نتیجه گیری می شود فعالیت مفید صندوق می تواند از نگرانی های موجود برای کاهش بیکاری، افزایش صادرات غیرنفتی، سرمایه گذاری و ... تا حدودی بکاهد.
دربخش (فرآورده و قمیت داخلی) نگاهی به وضعیت صدور فرآورده های پالایشگاهی از گذشته تا امروز شده و با توضیح مبانی اقتصاد سیاسی و قیمت انرژی، تأثیر افزایش قیمت بنزین درکاهش مصرف آن بررسی شده است و عنوان شده که قیمت انرژی در تو درتوهای یکسو نگرانه و سوء تفاهم محبوس شده است.
بخش (سوخت های تمیز و گاز)
مکانیزم توسعه تمیز و اثرات آن به اقتصاد وانرژی کشورهای جهان بررسی شده و بر ضرورت توسعه و تخصیص منابع گاز طبیعی و تسریع در جبران عدم توسعه منابع گاز ایران تأکید شده است، سپس به این سؤال پرداخته شده که (آیا ایران قادر به صادراتگاز است یا خیر؟) و پس از آن ظرفیت ها، امکانات و سرمایه گذاری متقابل ایران و قط بررسی شده است.
بخش (امنیت و منافع ملی)
رابطه میان درآمدهای نفتی و امنیت ملی بررسی شده، بدین صورت که درآمد سرانه ایران با کشورهای همسایه مقایسه می شود تا میزان امنیت ملی استنباط شود و نتیجه گیری می شود که حصول امنیت ملی از دیدگاه اقتصادی منحصر به افزایش درآمدهای نفتی نیست ولی با توجه به وابستگی شدید اقتصاد ایران به نفت و مشکلات ساختاری، حداقل در کوتاه مدت، افزایش درآمدهای نفتی از طریق افزایش سرمایه گذاری در صنعت نفت می تواند باعث بهبود ضریب امنیت ملی به میزان قابل توجهی شود.
بخش (تاریخ صنعت نفت)
نفت و صنعت نفت ایران در آینه تاریخ نگریسته شد. بدین صورت که شکل گیری ملی شدن صنعت نفت در مثلث بریتانیا، آمریکا و کارتل نفت تحلیل شده سپس صنعت نفت ایران بعد از ملی شده صنعت نفت تا انقلاب اسلامی بررسی و تحلیل شده است.