(سه شنبه ۱۴ فروردین ۱۳۸۶)
۱۴:۴۴
آمریکای شمالی
این منطقه بالاترین میزان تولید گاز را در جهان دارد و تولید آن در سی سال گذشته نسبتا ثابت بوده و تغییرات چندانی نداشته است. عمده‌ترین تولیدکنندگان این منطقه ایالات متحده و کانادا هستند که به ترتیب 73 و22 درصد کل تولید گاز منطقه را در اختیار دارند. مکزیک با تولید سهمی معادل 5 درصد در رتبه سوم قرار دارد.
آمریکای مرکزی و جنوبی
این منطقه هم‌اکنون با تولید حدود 4 درصد کل تولید گاز جهان، کم‌ترین میزان تولید گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد که این میزان در سی سال گذشته پنج برابر رشد داشته است. آرژانتین و ونزوئلا از مهم‌ترین تولیدکنندگان این منطقه هستند.
اروپا
منطقه اروپا در سی سال گذشته با بیش از 150 میلیارد متر مکعب افزایش تولید که به طور عمده در انگلستان، نروژ، رومانی و هلند تولید شد، رو به رو بوده است. سهم تولید این منطقه از کل تولید جهان در سی سال گذشته 10 تا 15 درصد نوسان بوده است.
جمهوری‌های شوروی سابق
تولید این منطقه از سال 1990 به دلیل مشکلات اقتصادی و سیاسی در پنج سال حدود 100 میلیارد متر مکعب و سهم تولید آن از 38 درصد در کل جهان به 3 درصد کاهش یافته است. در این منطقه روسیه با تولید حدود 545 میلیارد متر مکعب (85 درصد تولید منطقه) عمده‌ترین تولید کننده گاز در منطقه است. ازبکستان و ترکمنستان از دیگر تولیدکنندگان مهم گاز در این منطقه به شمار می‌روند.
خاورمیانه
این منطقه با در اختیار داشتن حدود 35 درصد از کل ذخایر گاز جهان در سال 2000، حدود 8 درصد تولید گاز طبیعی جهان را در این سال داشته است. این موضوع به دلیل کوچک بودن بازارهای داخلی و محدود بودن تجارت این منطقه در بازار بین‌المللی گاز است. کشورهای عمده تولید کننده گاز این منطقه ایران، عربستان، امارات متحده عربی و قطر هستند.
آفریقا
این منطقه با توجه به در اختیار داشتن حدود 4/7 درصد از میزان ذخایر جهانی گاز، سهم کوچکی از تولید جهان را دارد. الجزایر، مهم‌ترین تولید کننده گاز این منطقه است و مصر و لیبی و نیجریه، از دیگر تولید کنندگان مهم منطقه به شمار می‌روند.
آسیا و اقیانوسیه
این منطقه با افزایش شدید تولید گاز در سی سال گذشته، رو به رو بوده است. یعنی از 5/1 درصد کل تولید جهان در سال 1970 به حدود 11 درصد کل جهان در سال 2000 رسیده است. در این منطقه دو دسته متمایز از کشورها قرار دارند. یک دسته کشورهای غنی از منابع گاز که نیازهای داخلی آنها محدود است مانند اندونزی، مالزی، استرالیا، تایلند و برونئی و دسته دیگر کشورهایی که منابع گازی ندارند، ولی به لحاظ جمعیت و با رشد اقتصادی بالا، بازارهای بالقوه‌ای هستند مانند ژاپن، کره جنوبی و کشورهای پرجمعیتی مانند چین، هند، پاکستان و بنگلادش نیز ذخایر محدودی دارند. کشورهای عمده تولید کننده در این منطقه اندونزی، مالزی، استرالیا، هند و چین هستند که بیشترین تولید منطقه را در اختیار دارند.
مصرف جهانی
رشد مصرف
مصرف گاز طبیعی در مقایسه با سایر حامل‌های انرژی جهان تا پایان دهه 80 با رشد فزاینده‌ای ادامه داشت و با کاهش مصرف در جمهوری‌های شوروی سابقه به دلیل مسائل اقتصادی و سیاسی در دهه 90 سیر نزولی یافت. میزان مطلق مصرف گاز طبیعی در دهه 90 به رغم کاهش مصرف در جمهوری‌های شوروی سابق، همواره صعودی بوده است (به استثنای سال‌های 1992 و 1997) رشد 143 درصدی مصرف گاز طبیعی (3/4 درصد در سال) در یک دوره سی ساله (2000 ـ 1997) حاکی از افزایش اهمیت فزاینده گاز طبیعی در سبد مصرف انرژی کشورهای مصرف انرژی کشورهای مصرف کننده انرژی است.
بازار بین‌المللی
از دهه هفتاد به تجارت گاز طبیعی توجه شد و در این دوره سی ساله، گاز طبیعی از 68/45 میلیارد متر مکعب در سال 1970 به 27/535 میلیارد متر مکعب در سال 2000 افزایش یافت. رشد تجارت گاز طبیعی در دهه‌های 70، 80 و 90 به ترتیب 9/30، 8/4 و 7/6 درصد به طور متوسط در سال بوده است. در سال 1970، تجارت گاز 4/4 درصد از کل تولید گاز طبیعی جهان را در برمی‌گرفت. اما هم‌اکنون حدود 1/22 درصد از کل تولید گاز طبیعی جهان به وسیله خط لوله یا به صورت ال. ان. جی میان کشورها مبادله می‌شود. خط لوله، نقشی اساسی در محاسبه هزینه‌های عرضه گاز طبیعی، همچنین در وضعیت رقابتی بازار دارد. حتی واحدهای ال. ان. جی نیز نیازمند خط لوله برای عرضه گاز به واحدهای مایع‌سازی از یک سو و واحدهای توزیع از سوی دیگر است.
تجارت به سبک خط لوله
رشد تجارت گاز طبیعی به وسیله خط لوله در سه دهه گذشته روند صعودی داشت و از 93/42 میلیارد متر مکعب در سال 1970 به 31/389 میلیارد متر مکعب در سال 2000 افزایش یافته است. رشد تجارت این حامل انرژی در دهه‌های 70، 80 و 90 به ترتیب 82/26، 52/3 و 57/6 درصد به طور متوسط در سال بود و متوسط وزنی رشد تجارت گاز در سی سال گذشته 14/12 درصد در سال است. حداکثر رشد تجارت گاز طبیعی از طریق خط لوله در دهه 70 و حداقل رشد در دهه 80 بوده است.
غول‌های گازی
روسیه به عنوان بزرگ‌ترین تولید کننده گاز طبیعی در جهان، در سال 2000 بیش از 130 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی از طریق خط لوله به اروپا صادر کرده که بیش از 48 درصد کل صادرات گاز به وسیله لوله به منطقه اروپا و حدود 35 درصد کل صادرات گاز طبیعی خط لوله در جهان را داشته است. کانادا دومین صادر کننده گاز طبیعی به وسیله خط لوله در جهان با صدور بیش از 40 میلیارد متر مکعب در سال 2000 کمی بیش از 17 درصد کل صادرات گاز طبیعی به وسیله خط لوله را داشته است. در اروپا، هلند و نروژ، سهم مهمی در این زمینه دارند. خاورمیانه، دومین منطقه دارای ذخایر گاز طبیعی در جهان، سهم بسیار کمی از تجارت جهانی گاز طبیعی به وسیله خط لوله را دارد. جمهوری‌های شوروی سابق، بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر گاز طبیعی جهان و بزرگ‌ترین صادرکنندگان آن هستند.
سهم کشورهای صادرکننده گاز به وسیله خط لوله، در تجارت جهان در سال 2000 به این شکل بوده است. آمریکای شمالی 6/27 درصد، کانادا 7/26 درصد، آمریکای جنوبی 7/0 درصد، اروپا 9/24 درصد، جمهوری های شوروی سابق 7/39 درصد، خاورمیانه ناچیز، آفریقا 6/6 درصد، الجزایر 6/6 درصد و آسیا و اقیانوسیه 5/0 درصد است.
ال. ان. جی، غریب آشنا
دو بازار عمده برای ال. ان. جی وجود دارد. غرب سوئز یا حوزه آتلانتیک جایی که تجارت ال. ان. جی از سال 1964 آغاز شد و بازار شرق آسیا، بازار حوزه آتلانتیک شامل بلژیک، فرانسه، ایتالیا، اسپانیا، ترکیه و ایالات متحده آمریکا است. هم‌اکنون نیز برنامه‌هایی برای واردات ال. ان. جی در یونان، پرتغال و احتمالا برزیل، لبنان و اسرائیل دنبال می‌شود.
بازار ال. ان. جی شرق آسیا، شامل ژاپن، کره جنوبی و تایوان است و به دنبال آنها هند و چین، بازارهای بالقوه ال. ان. جی هستند. کشورهای صادرکننده در چهار منطقه اصلی قرار گرفته‌اند: آسیا و اقیانوسیه، شمال آفریقا، خاورمیانه و شمال آمریکا؛ کشورهای منطقه آسیا و اقیانوسیه شامل اندونزی، مالزی، برونئی و استرالیا؛ کشورهای شمال آفریقا شامل الجزایر، لیبی و نیجریه؛ کشورهای خاورمیانه شامل امارات متحده عربی و قطر که این برنامه برای عمان و ایران دنبال می‌شود. کشورهای شمال آمریکا شامل ایالات متحده آمریکا، ترینیداد و توباگو هستند.